Binnenzicht kerk
Uit het registrum memoriale dat in het kerkarchief van de parochie bewaard wordt, weten wij dat er in de periode 1870–1880 verschillende beelden werden aangekocht voor de verfraaiing van de toenmalige kerk die door pastoor Spierings in 1845 gebouwd werd.
Het gebeurde onder het pastoraat van Z.E.H. Gerardus Bonifacius Truyens die bij ons pastoor was van 1871 tot 1879. Onder deze beelden zijn er drie die door Cornelis Janssen uit Sint-Truiden gebeeldhouwd en geleverd werden. Het gaat over de beelden van het Allerheiligste Hart van Jezus, het Onbevlekte Hart van Maria en de Heilige Jozef.
Het is de bedoeling van deze bijdrage in te gaan op de tijdsomstandigheden waarin deze aankopen geschiedden alsook op de beeldhouwer zelf.
1. Z.E.H. Gerardus Bonifacius Truyens bestelde deze beelden
Hij werd geboren in Bocholt op 5 juli 1828. Hij stierf op 13 mei 1893 als hij 65 jaar is. Hij deed zijn middelbare studies aan het kleinseminarie van Rolduc, bij Kerkrade in Nederland. Van 1841 tot 1843 en daarna in Sint-Truiden. Hij moet een bekwaam man geweest zijn want tijdens zijn filosofische studies in Sint-Truiden werd hij al aangesteld als leraar wiskunde en natuurkunde, nadien leraar in het kleinseminarie van Sint-Truiden in 1852, priester gewijd op 2 juni 1855, kapelaan te Hasselt 1862, pastoor in Lille 1871 (geïnstalleerd 21 december 1871) en te Hoeselt in 1879, op pensioen in 1893, waar hij kort daarna stierf in Lanaken bij zijn broer op 13 mei 1893.
De bronnen die wij vonden spreken van een heilige en ge-leerde priester. Hij was schrijver van diverse godsdienstige werken onder de deknaam “JAMAR”, de omzetting van de naam Maria. Voor ons zal hij blijven leven als de pastoor die een speciale gerichtheid had voor de verzorging en de luister binnen zijn kerk.
2. De beelden van Cornelius Janssen in onze kerk.
Het Allerheiligste Hart van Jezus. Dit beeld werd aan de kerk van Sint-Huibrechts-Lille geschonken door mevrouw Maria Rijcken, de weduwe van Christiaan Kerkhofs.
Het werd gebeeldhouwd door Cornelis Janssen uit Sint-Truiden in 1877 en geschilderd door Linsen. De kostprijs was toen 300 frank. Het beeld staat op een sokkel op de voorste pilaar, rechts van het koor. In dit beeld steekt Jezus zijn rechterhand uit. Het is een teken van welkom en genegenheid. Met zijn linkerhand verwijst Jezus naar zijn Hart. De doornenkroon rond zijn hart, de opslaande vlammen en de wonden in zijn handen visualiseren diens grenzeloze liefde voor de mensen.
Het eiken beeld werd in 1955 wit-geel overschilderd en staat op een ronde voet. De hoogte is 148 cm en is ten dele verolmd. De doormeter aan de voet is ongeveer 45 cm. De mantel is onderaan met goud omzoomd. De afboording is nog in de originele verf. De rechterduim is licht beschadigd.
O.L. Vrouw onbevlekt Hart van Maria met lelie
Heilige Jozef met kindje Jezus
O.-L.-Vrouw : Onbevlekt Hart van Maria (met lelie)
Onze kerk bezit Mariabeelden of Maria-afbeeldingen, die elk een eigen kenmerk van haar persoon verwoorden.
Op de linkerpilaar op het koor staat het beeld van het Onbevlekte Hart van Maria. Haar hart is het nieuwe hart, dat Jahweh God schenkt. (Ez.36, 26-27). De lelie als hagelwitte bloem verwijst naar: “ Zalig de zuiveren van hart”. (Mt.5)
In 1877 schenkt Henrica Margaretha Kerkhofs, echtgenote van Theodoor Linders, dit beeld aan onze kerk. (Vermeld in 1877 in het boek van “Apostelaatschap des Gebeds” en in het Liber memorialis van de parochie). Het beeld kostte 300 frank en werd gemaakt door de werkhuizen van Cornelius Janssen te Sint-Truiden.
De hoogte van het beeld is 1,49 m. uit eikenhout gemaakt, overschilderd, in geelwit ingekleurd in 1955 en op een sokkel geplaatst. De linkerhand leunt gebogen tegen de borst die haar hart draagt. Het hart draagt roosjes met daarboven vlammetjes. In haar hand draagt zij een vergulde lelietak. Het beeld is licht verolmd met barsten. De linkerhand is losgekomen van het beeld en zit los.
Heilige Jozef met het kindje Jezus
Jozef wordt hier voorgesteld met het kindje Jezus en met een leliënstaf. De leliënstaf wijst naar het begrip zuiverheid. Het eiken houten beeld is wit-geel overschilderd in 1955. Hoogte 1,68 m. op voetstuk van 64x43x40 cm. Ten dele verolmd. Wij vermoeden dat het gaat om het beeld dat in 1877 aangekocht werd door pastoor Truyens bij de werk-huizen van Cornelius Janssen te Sint-Truiden en geschilderd door de heer Sensen. De kosten beliepen 400 frank. Het beeld staat thans in de rechter zijbeuk.
3. Wie was deze beeldhouwer Cornelius Janssen?
In het jaar 1862 wordt door de provincie Limburg slechts één beeldhouwersatelier gekend dat in Sint-Truiden geves-tigd is. Het telt een twintigtal werknemers en is van internationaal gehalte. Drie jaar later is het aantal reeds gestegen tot meer dan dertig. De leidende beeldhouwer heet Cornelius Janssen. Hij is geboren in Woensel in 1828. Als zoon van een fabrieksarbeider gaat hij reeds heel jong inwonen bij de timmermansfamilie Kluytmans in Eindhoven. Het schrijnwerkersmilieu en de “Eindhovense Tekenschool” be-invloeden de ontwikkeling van de beeldhouwkunst in de bij uitstek katholieke Nederlandse provincies Noord-Brabant en Limburg.
Na een verblijf te Peer gaat Cornelis Janssen in 1851 als schrijnwerkersgast naar Sint-Truiden. Acht maanden nadien huwt hij met de veertien jaar oudere naaister Maria Elisabeth Wijnrocx. Het tweetal blijft kinderloos. Het beeld-snijdersatelier groeit gestadig en verwerft internationale faam. Vooral in de jaren 1860 en volgende ontvangt het lovende vermeldingen in de provinciale en gemeentelijke jaarverslagen. De inventarisering van de beelden die Cornelis Janssen gebeeldhouwd heeft, is tot op heden nog niet gemaakt. Enerzijds is het aantal heel hoog, anderzijds is nergens genoteerd waar de beelden naar toe gingen. De makers van de beelden beschouwden zich eerder am-bachtslui dan als kunstenaars. Bovendien hebben ze hun naam nergens gegriefd in de beelden die ze afleverden.
Ondanks het succes en de grote verspreiding van zijn producten is het werk van de ambachtsman Cornelius Janssen op het einde van 1800 in onmin geraakt. De beelden zouden niet voldoen aan de kritiek van de kunstkenners en zouden niet voldoen aan de historische verantwoordingseisen.
Voor gelovige mensen blijven het mooie devotiebeelden. Spijtig is echter dat de oorspronkelijke kleuren niet weerhouden werden bij het verven van de kerk in 1955.
Mogen wij dromen van een herschildering?
Jos Vandervelden
Bronvermeldingen
- De altaren in de Wijchmaalse parochiekerk, in "Sprokkelingen Wijch-maal" nr. 96, 2003, blz. 34-37.
- Kerkarchief Lille, vooral het Registrum Memoriale.
- H. Van de Weerd, Geschiedenis van de parochie en gemeente Sint-Huibrechts-Lille, 1933.
- E.H. Jules Klok, Pastoor Gerardus Bonifacius Truyens 1871-1879, in Het Liller Heem, jg. 4, nr. 4, oktober 1986, blz. 37-41.
- E.H.Jules Klok, Pastoor Gerardus Bonifacius Truyens 1871-1879, in Het Liller Heem, jg. 5, nr. 1, januari 1987, blz. 28-31.
- Peter Alex Coenen, Het Hoeseltse Dorpsverleden, jg. 2, 1973-1974, blz. 82-84.