Een stormachtige dag in februari 1969. Een felle windstoot breekt een wiek af van de windmolen. De eens zo mooie molen is plots vleugellam geworden. Niemand heeft toen durven denken dat we 31 jaar moesten wachten alvorens dit monument weer maalvaardig zou zijn.
bouwsteen windmolenEeuwenlang waren de mensen van Sint-Huibrechts-Lille, die graangewassen teelden, verplicht gebruik te maken van de molens van Grevenbroek(Achel, Hamont en Lille).
Voor de Franse tijd konden paticulieren niet zo maar een water- of windmolen bouwen. Deze molens waren immers banmolens, dit wil zeggen zij behoorden tot de voorrechten van een heer of een abdij.
Iedere landbouwer binnen eenzelfde rechtsgebied was dus verplicht gebruik te maken van de molen(s) in dat gebied gelegen. De water- en windmolen van Grevenbroek waren in Achel gelegen.
De Franse bezetters schaften deze banaliteit van de molens af: iedereen stond het vrij, waar hij wilde een molen op te richten en de inwoners konden hun granen laten malen waar zij wilden. Zo werd de Napoleonsmolen te Hamont gebouwd in 1804 (restau-ratie in 1997) en de windmolen van Lille volgde in 1819.
Deze windmolen, aan de overkant van het kanaal, maalde tot 1908. Hij werd onteigend omdat er plannen waren om het kanaal te verbreden. Dit gebeurde echter aan de andere kant, zodat de jeneverstokerij werd afgebroken. De windmolen was dus voor niets afgebroken.
windmolen achter het kanaal oude prentkaart
Het materiaal van de oude molen werd gebruikt voor de bouw van de nieuwe windmolen. De grondvesten van de oude windmolen zijn nu nog te zien. Hopelijk wordt dit terrein in de nabije toekomst toegankelijk, wanneer op de Broekkant een mooie toeristische route wordt uitgewerkt met de resten van de windmolen, het oude paardskerkhof, de oude pastorij, de schans, de watermolen, het pastoorsven en de wateringen.
De bouw van de huidige windmolen werd aangevat op 1mei 1908. Een ingemetselde steen verwijst ernaar.
Op deze steen staat: H K wat verwijst naar de eigenaar van de molen nl. Hubert Kerkhofs. Daaronder staat dan 1 MEI 1908.
De molen werd gemetst door Willem Vandervelden en Driekske Triki. Dit bleek een moeilijke opgave omwille van de cirkelvorm van de molen. Het middeltje dat zij er op gevonden hadden bestond hierin: een paal in het midden en met een koord de cirkelvorm afmeten.
Het houtwerk werd gemaakt door molenbouwer Brouns en de herstellingen achteraf werden gedaan door molenbouwer Adriaens uit Weert.
De molenberg werd "aangekrooien" door Jef Noten.
Het verging onze windmolen net zoals vele andere. De elektrische motor en dieselmotor haalden het op de wind. Zelden nog stond het deurtje op de molenberg open. De wieken stonden meestal in een willekeurige stand. Op de Lilse akkers werd geen boekweit meer gewonnen. Koren, haver en tarwe, zo broodnodig tijdens de oorlog, werden in mindere maten verbouwd.
De Samenwerkende Vennootschap "De Molen" ziet haar cliënteel langzaam verdwijnen. Er moet immers niet meer veel gemalen worden. De grote en kapitaalkrachtige meelfabrieken hebben hun intrede gedaan. De concurrentiestrijd maakt slachtoffers. De boer verkoopt of ruilt zijn gewonnen graan. In plaats daarvan krijgt hij tegen gunstige voorwaarden het meel aan huis gebracht. Tegen al dit moderne gedoe moet de S.V. "De Molen" het bijltje erbij neerleggen. Haar oorspronkelijke doelstelling het malen en verwerken van alle granen – is door de moderne technieken achterhaald. De molen is een opslagplaats van meelproducten geworden, om van daaruit te worden voortverkocht.
Langzaam maar zeker maalt de kapitaalkrachtige meelfabriek verder. De molenaar wordt stilaan tussenpersoon tussen fabri-kant en verbruiker; de opslagplaats geraakt leeg, de activiteiten worden totaal verlegd.
Als in 1969 een wiek afbreekt, wordt het heel stil rondom de molen. Praktisch zestig jaar heeft hij dienst gedaan op het "Schenkbroek".
De molen takelt langzaam af. Als in 1973 de Heemkundige Kring wordt gesticht, is één van haar eerste doelstellingen de molen van de ondergang te redden.
Op 7 mei 1973 vraagt het gemeentebestuur van Lille de klassering van de molen. Na de fusie steunt het gemeentebestuur van Neerpelt het klasseringsverzoek. Na een lange lijdensweg komt op 28 januari 1980 het bericht dat de Liller windmolen geklasseerd is als monument en dat de onmiddellijke omgeving als landschap wordt gerangschikt.
Het rangschikken van de omgeving geeft heel veel problemen. Bouwplaatsen zijn plots geen bouwplaatsen meer. Voor deze problemen moeten goede oplossingen gezocht worden En dat dit niet gemakkelijk is, weten wij maar al te goed. Vele onder-handelingen zijn er geweest tussen de eigenaar en het gemeentebestuur. De Heemkundige Kring tracht steeds te bemiddelen.
Maar na de gemeenteverkiezingen van 1994 komt er plots schot in de zaak. Het nieuwe gemeentebestuur is vastbesloten de molen te kopen. Met de eigenaar wordt er een oplossing gezocht en gevonden voor de verloren bouwplaatsen.
Op 29 januari 1997 koopt de gemeente Neerpelt de Lilse wind-molen. BVBA Architectenbureau P. Gevers uit Kasterlee wordt door het bestuur als ontwerper aangeduid.
De subsidieaanvragen worden gedaan en met een beetje geluk worden deze tamelijk snel toegekend.
Op donderdag 14 januari 1999 heeft de aanbesteding plaats in de trouwzaal van het gemeentehuis.
Firma Adriaens Molenbouw Weert B.V. is met 18.500.000 fr. de laagste inschrijver. Het werk wordt aan deze aannemer toegekend. De werken moeten aanvangen op 14 juni 1999 en klaar zijn vóór 01 augustus 2000. De uitvoeringstermijn bedraagt 160 werkdagen.
Bouwbedrijf N.V. Goossens uit Arendonk wordt de onderaannemer. Dit bedrijf zal zich vooral bezighouden met de restauratie van de molenromp en de molenberg.
De werken vlotten zeer goed. De molenkap wordt in Lille aan de molen gemonteerd. De twee roeden met elk een lengte van 25m worden in Weert in een scheepswerf gemaakt.
Op dinsdag 18 april 2000 wordt de molenkap op de molenromp gezet. Via het parochieblad heeft de Heemkundige Kring dit bekend gemaakt. Vele Liller mensen komen een kijkje nemen. Maar ze worden wel even ontgoocheld.
De firma die de zware kraan naar Lille heeft gestuurd om dit werkje op te knappen is vergeten de tegengewichten naar Lille te brengen. Na veel over en weer getelefoneer kunnen wij de kijkers verwittigen dat de kap niet om halfelf maar om veertien uur zal gehesen worden. Vele toeschouwers, waaronder de burgemeester, verschillende schepenen en de zaakvoerder van de firma Adriaens, komen die namiddag terug en zien hoe de dertien ton wegende kap zeer secuur op de molenromp wordt gezet. En alvorens de roeden, die elk achttienhonderd kilo wegen op hun plaats bevestigd worden, worden de vlaggen van Sint-Huibrechts-Lille, Neerpelt en Weert eraan bevestigd. Deze vlaggen geven toch een feestelijk tintje aan deze belangrijke dag.
De werken vlotten zeer goed en zo kan de molen op woensdag 7 juni 2000 voor de eerste maal proefdraaien.
Op dinsdag 20 juni 2000 werd door de "Natuurreservaten Noord-Limburg" in samenwerking met de "Kerkuilengroep Limburg" een uilenbak geplaatst in de molenkap. Binnenkort zal de molen dus bewoond worden door een koppel uilen. Een mooi initiatief.
In "Het Liller Heem", jaargang 4, nr.4, oktober 1986, werd het artikel besloten met "onze Lilse windmolen" te beschouwen als een deel van onszelf, een deel van ons volksleven dat geleefd heeft en nog voortleeft. Daarom verdient de molen onze voortdurende aandacht te hebben.
Zo zijn wij er zeker van éénmaal van onze molen te kunnen zeggen: "Hij is terug van weg geweest".
Nu, na veertien jaren, kunnen wij inderdaad zeggen dat onze molen terug van weg geweest is. En dat zullen wij uitgebreid vieren. Daarom hebben de Heemkundige Kring, K.V.L.V., Landelijke Gilde, v.z.w. De Lilse Meulen en het gemeente-bestuur de handen in elkaar geslagen Op de monumentendag, zondag 10 september 2000, zal de "De Lilse Meulen" ingehul-digd worden.Wij zijn blij dat de Landelijke Gilde de landbouw-dag heeft laten samenvallen met de inzegening van de molen.
Het feestprogramma vindt U op een volgende bladzijde.
Wat gaat er later met de molen gebeuren. Wel, op 17 mei 2000 is er bij notariële akte de vzw "De Lilse Meulen" gesticht. Deze vzw telt negen leden: voorzitter is Paul Cox, ondervoorzitter Adriaan Pellens, secretaris Fernand Vangansewinkel. De andere leden zijn: Jozef Brouwers, Eric Eerdekens, François Joosten, Ludo Hurkmans, Jan Vandael en Maria Vangeneugden. Schepen Hubert Fransen is de afgevaardigde van het gemeentebestuur. Deze vereniging zal de molen beheren. De leden, waaronder de 4 molenaars, nl. Jozef Brouwers, Paul Cox, Adriaan Pellens en Fernand Vangansewinkel zullen ervoor zorgen dat de molen goed onderhouden wordt en dat hij regelmatig zal malen en opengesteld worden voor het publiek. In het oktobernummer van "Het Liller Heem" krijgt u hier meer informatie over.
Na meer dan eenendertig jaar zullen de wieken van onze prach-tige molen weer regelmatig draaien in ons mooie dorp. De Lil-lenaars zullen dan deze molentaal begrijpen want:
"Staat iemands molen goed gedraaid, zijn wieken worden goed bewaaid.
Staat de molen in kruis, de molenaar is dan thuis.
Staat de molen in Andreaskruis, is de molenaar niet thuis.
Staat de molen vooruit, viert men feest voluit."
Edgard Adriaens